Διακόπτης της αγάπης

Γονιδιακή παρέμβαση αναγκάζει τρωκτικά να ερωτευτούν

Ο μίκρωτος Microtus ochrogaster είναι διάσημος για τους ισόβιους, μονογαμικούς δεσμούς του

Λονδίνο

Ένα πρωτότυπο πείραμα σε ένα είδος τρωκτικού που ζει στην Αμερική δείχνει για πρώτη φορά ότι το ζευγάρωμα πυροδοτεί μόνιμες χημικές αλλαγές σε ορισμένα γονίδια που ρυθμίζουν τη μονογαμική συμπεριφορά. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι οι ερευνητές μπόρεσαν να αναγκάσουν τα τρωκτικά να ερωτευτούν προκαλώντας αυτές τις αλλαγές με φάρμακα.

Η νέα μελέτη στο Νature Neuroscience αφορά τον μίκρωτο Microtus ochrogaster, ένα τρωκτικό των λιβαδιών που έχει γίνει διάσημο για τους ισόβιους μονογαμικούς δεσμούς του. Μάλιστα το συγκεκριμένο είδος μίκρωτου χρησιμοποιείται συχνά ως πειραματόζωο σε μελέτες που εξετάζουν την επίδραση των ορμονών στη σεξουαλική συμπεριφορά.

Οι μελέτες αυτές έχουν δείξει ότι η σύναψη ενός ισόβιου, μονογαμικού δεσμού εξαρτάται από τις ορμόνες ωκυτοκίνη και βασοπρεσίνη, οι οποίες υπάρχουν και στον άνθρωπο και πιστεύεται ότι παίζουν ρόλο στις σχέσεις αγάπης και εμπιστοσύνης.

Συγκεκριμένα, οι μίκρωτοι που έχουν βρει το ισόβιο ταίρι τους παρουσιάζουν σημαντική αύξηση των υποδοχέων για αυτές τις ορμόνες στα κύτταρα του εγκεφάλου τους. Μάλιστα η επίδραση των ουσιών αυτών είναι τόσο έντονη ώστε η χορήγησή τους σε άλλα είδη μίκρωτων, τα οποία κανονικά δεν είναι μονογαμικά, τα αναγκάζει να αφοσιωθούν σε ένα μόνο σύντροφο.

Στη νέα έρευνα, η ομάδα του Δρ Μοχάμεντ Καμπάζ στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Φλόριντα θέλησε να διαπιστώσει ποιος μηχανισμός αυξάνει τους υποδοχείς των δύο αυτών ορμονών στους εγκεφάλους των ερωτοχτυπημένων τρωκτικών.

Το πείραμα πραγματοποιήθηκε σε μίκρωτους M.ochrogaster που είχαν τοποθετηθεί ανά ζευγάρια σε κλουβιά αλλά δεν είχαν προλάβει να ζευγαρώσουν. Οι ερευνητές χορήγησαν μια ουσία με ένεση  κοντά σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται επικλινής πυρήνας και αποτελεί μέρος του κυκλώματος επιβράβευσης. Η ουσία αυτή έχει την ιδιότητα να «ξετυλίγει» περιοχές των χρωμοσωμάτων που παραμένουν σφιχτά πακεταρισμένες και αδρανείς.

Η χορήγηση των ουσιών αυτών πράγματι έδειξε να ενεργοποιεί τα κοιμισμένα γονίδια των περιοχών αυτών: τα πειραματόζωα παρουσίασαν αύξηση των υποδοχέων ωκυτοκίνης και βασοπρεσίνης και άρχισαν να δείχνουν μονογαμική συμπεριφορά.

«Το ζευγάρωμα ενεργοποιεί αυτή την περιοχή του εγκεφάλου [τον επικλινή πυρήνα] η οποία με τη σειρά της οδηγεί στην εμφάνιση προτίμησης για ένα συγκεκριμένο ταίρι. Μπορούμε να προκαλέσουμε την ίδια αλλαγή στον εγκέφαλο με αυτή την ουσία» εξηγεί ο Δρ Καμπάζ.

Το συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι το ζευγάρωμα στο συγκεκριμένο είδος μίκρωτου προκαλεί «επιγενετικές αλλαγές» σε συγκεκριμένα γονίδια. Πρόκειται για χημικές τροποποιήσεις του DNA (προσθήκη μεθυλομάδων) που ενεργοποιούν ή μπλοκάρουν την έκφραση των γονιδίων, χωρίς όμως να επηρεάζουν τις αλληλουχίες τους.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι τα αποτελέσματα του πειράματος θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε μελέτες που εξετάζουν την επίδραση επιγενετικών παραγόντων στη σεξουαλική ζωή των ανθρώπων.

Ο Δρ Καμπάζ σπεύδει πάντως να διευκρινίσει ότι μια απλή ένεση δεν αρκεί για να ξυπνήσει τον έρωτα, ακόμα και στον μονογαμικό μίκρωτο: το φάρμακο δεν είχε κανένα αποτέλεσμα σε ζώα που δεν είχαν περάσει μερικές τουλάχιστον ώρες με το υποψήφιο ταίρι τους.

Με άλλα λόγια, ο έρωτας απαιτεί και λίγη εξοικείωση.

Ελιξήρια του έρωτα

Η αγάπη είναι χημικό φαινόμενο, επιβεβαιώνουν οι νευροεπιστήμονες

Ο μίκρωτος της σαβάνας ερωτεύεται ή απορρίπτει το σύντροφό του ανάλογα με τα επίπεδα ωκυτοκίνης

Ουάσινγκτον

Μπορεί ένα χάπι ή λίγο σπρέι στη μύτη να σώσει το γάμο σας; Ίσως μπορεί να γίνει και αυτό κάποια στιγμή, σύμφωνα με τον Λάρι Γιανγκ, του Πανεπιστημίου Έμορι της Ατλάντα, ο οποίος εδώ και χρόνια μελετά τη χημική βάση του κορυφαίου συναισθήματος, της αγάπης, όπως μετέδωσε το πρακτορείο Reuters.

«Οι βιολόγοι ίσως θα είναι σύντομα σε θέση να ανάγουν ορισμένες νοητικές καταστάσεις που σχετίζονται με την αγάπη σε μια αλυσίδα βιοχηικών συμβάντων» γράφει στο περιοδικό Nature ο Γιανγκ, που ισχυρίζεται ότι ο απώτερος στόχος του είναι όχι το «χάπι της αγάπης», αλλά η αντιμετώπιση καταστάσεων όπως ο αυτισμός, μέσω της μελέτης εκείνων των χημικών ουσιών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη δημιουργία συναισθηματικών δεσμών.

Μελετώντας με ποιο τρόπο η χορήγηση ορμονών, κυρίως της ωκυτοκίνης, επιδρά στον μίκρωτο της σαβάνας -ένα τρωκτικό που σχηματίζει μονογαμικές σχέσεις-, ο Γιανγκ έχει διαπιστώσει ότι η συμπεριφορά του μπορεί να αλλάξει από την πολυγαμία στην μονογαμία.

Όπως είπε, η αγάπη είναι πρωτίστως θέμα χημικής αντίδρασης. Αν ένας θηλυκός μίκρωτος πάρει ωκυτοκίνη και τοποθετηθεί δίπλα σε ένα αρσενικό, τότε γρήγορα θα αναπτύξει δεσμό. Αν, αντίθετα, μειωθεί σε αυτό το θηλυκό το φυσιολογικό επίπεδο της ωκυτοκίνης, τότε δεν πρόκειται να σχηματίσει δεσμό με το αρσενικό, όσες φορές κι αν έχει σεξουαλική επαφή μαζί του.


Όπως γράφει ο Γιανγκ στο Nature, ένας απλός ψεκασμός με σπρέι ωκυτοκίνης βελτιώνει το αίσθημα οικειότητας και εμπιστοσύνης και βοηθά τους ανθρώπους να συντονίσουν τα συναισθήματά τους καλύτερα με αυτά των άλλων. Στο Διαδίκτυο, είπε, ήδη πωλούνται προϊόντα, όπως το «Enhanced Liquid Trust» (Ενισχυμένη Υγρή Εμπιστοσύνη), ένα τύπου κολώνιας μίγμα από ωκυτοκίνη και φερομόνες, το οποίο υποτίθεται ότι βοηθά τις συναισθηματικές σχέσεις και τη δημιουργία δεσμών.

Ο Γιανγκ θεωρεί πιθανή τη χρήση σκευασμάτων για την αποκατάσταση προβληματικών σχέσεων και γάμων. «Αν μπορεί να συνδυάσει κανείς μια ψυχολογική συμβουλευτική υποστήριξη με ένα φάρμακο, αυτό θα ήταν επιθυμητό» λέει.

Πάντως, διευκρινίζει πως η αγάπη δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια μόνο ορμόνη, όπως η ωκυτοκίνη. Αλλές μελέτες έχουν δείξει ότι στην αρχική σεξουαλική έλξη ίσως εμπλέκονται τα γονίδια του «μείζονος συμπλόκου ιστοσυμβατότητας», ενώ στους άνδρες η ορμόνη βασοπρεσίνη φαίνεται να είναι ακόμα πιο σημαντική.

Ο Γιανγκ βλέπει πάντως την αγάπη ως καθαρά βιολογική διαδικασία, που εξελίχτηκε για να φέρει πιο κοντά τα δυο φύλα, ενώ υπάρχει για το λόγο αυτό και στα άλλα θηλαστικά.

Όπως λέει, «πρόκειται για αρχαίες χημικές ουσίες στον εγκέφαλο, που βρίσκονται παντού και, μεταξύ άλλων, ενεργοποιούν το δεσμό μεταξύ μητέρας-παιδιού». Οι άνθρωποι και ορισμένα άλλα ζώα, στην πορεία ανέπτυξαν περαιτέρω αυτό το χημικό μηχανισμό, ώστε να ενεργοποιεί τους μονογαμικούς συναισθηματικούς δεσμούς μεταξύ ανδρών και γυναικών.

«Όπως και να έχει, οι πρόσφατες πρόοδοι στη βιολογία της σύναψης δεσμών σημαίνουν ότι δεν θα περάσει πολύς καιρός μέχρι κάποιος αδίστακτος επίδοξος μνηστήρας να μπορεί να ρίξει στο ποτό μας ένα φαρμακευτικό ελιξήριο της αγάπης. Και αν το έκανε, θα μας ένοιαζε; Στο κάτω κάτω, η αγάπη είναι παραφροσύνη» γράφει ο ερευνητής.